- ایثار
یکی
از بارزترین ویژگیهای یاران امام حسین(ع) ایثار است. یعنی فدارکاری،
دیگران را بر خود مقدم داشتن و جان و مال خود را فدای چیزی برتر از خویش
کردن. در کربلا ایثار و فداکاری به اوج خود می‌‌‌رسد. امام جان خویش را
فدای دین می‌‌‌کند. اصحاب امام تا زنده هستند، به احترام خاندان نبوت
نمی‌‌گذارند کسی از بین هاشم به میدان برود، شب عاشورا پس از آن که امام
بیعت را از آنان برمی‌‌‌دارد و آزادشان می‌‌‌گذارد تا جان خویش را نجات
دهند، یکایک برخاسته اعلام فداکاری میکنند و می‌‌‌گویند:
"زندگی پس از تو را نمی‌‌خواهیم و خود را فدای تو می‌‌‌کنیم". (50)
هنگام
نماز ظهر، برخی اصحاب، خویش را سپر تیرهای دشمن میکنند تا امام نماز
بخواند.(51) عباس(ع) با لب تشنه وارد فرات میشود و به یاد لبهای تشنه
حسین(ع) و اطفال در خیام، آب نمی‌‌نوشد. (52) زینب(س) برای نجات جان امام
سجاد(ع) خویش را به خیمه آتش گرفته می‌‌‌زند. در مجلس یزید نیز وقتی به
کشتن امام سجاد(ع) فرمان می‌‌‌دهند، زینب(س) جان خویش را سپر بلا قرار
می‌‌‌دهد و ...
این صحنه‌ها و دهها صحنه دیگر که یکی از دیگری
زیباتر است، الفبای ایثار را به آزادگان می‌‌‌آموزد به واسطه همین فرهنگ
ایثار است که نوجوانی چون حضرت قاسم، خطاب به امام خود میگوید:
"روحی لِروحِکَ الفِداء وَ نَفسی لِنَفسِکَ الوَقا؛(53) جانم فدای جانت"
در زیارت عاشورا نیز به صفت فداکاری یاران امام اشاره شده است، آنجا که میخوانیم:
"الذینَ بَذَلوا مُهَجَهم دُون الحُسَین(ع) آنان که از جان و خون خویش در راه حسین(ع) گذشتند".
از ویژگیهای بارز یاران و همراهان حضرت مهدی(عج)
نیز ایثار است. آنان بخاطر یکدیگر خود را به رنج می‌‌‌افکنند و در بهره
گیری از زیبایی‌های زندگی، دیگران را بر خود پیش می‌‌‌دارند. البته آنان
باید چنین باشند، زیرا آن کس که خود ساخته نیست نمی‌‌تواند سازندگی کند.
امام باقر(ع) فرمودند:
"در زمان قیام قائم، دوران رفاقت (یگانگی)
فرا می‌‌‌رسد. مردم به سراغ مال برادران خود رفته حاجت خویش برمی‌‌‌گیرند
و هیچ کس آنان را منع نمی‌‌کند."(54)
در روایات، از یاران امام
زمان(عج) علاوه بر مزامله، به رفقا نیز تعبیر شده است؛ (55) به معنای
دوستان همدل و همراز، با لطف و صفا، دوستان بزم و رزم و ... . دوستی آنان
چنان محکم است که گویا برادران واقعی اند و همه از یک پدر و مادرند.
کَاَنَّما
رَبَّاهُم أَبٌ واحدٌ وَ أُمٌّ واحدةٌ قُلوبُهُم مُجتَمِعَةٌ
بِالمَحَبَّةِ وَ النَّصیحَة؛ (56) گویا یک پدر و مادر آنان را
پرورانده‌اند، زیرا دلهای آنان از محبت و خیرخواهی به یکدیگر آکنده است.
در
شرایطی که انسانها اغلب برای زنده مانده بیشتر تلاش میکنند؛ کسانی هم
هستندکه برای رسیدن به درک متعالی‌تری از فلسفه حیات، خاضرند جان خود را
فِدا کنند. از این رو، از شهادت در راه مکتب و دین خود استقبال
می‌‌نمایند. به این روحیه که همراه با رهایی از تعلقات دنیوی است، شهادت
طلبی گفته میشود.
7- شهادت طلبی
در
شرایطی که انسانها اغلب برای زنده مانده بیشتر تلاش میکنند؛ کسانی هم
هستندکه برای رسیدن به درک متعالی‌تری از فلسفه حیات، خاضرند جان خود را
فِدا کنند. از این رو، از شهادت در راه مکتب و دین خود استقبال
می‌‌نمایند. به این روحیه که همراه با رهایی از تعلقات دنیوی است، شهادت
طلبی گفته میشود.
عاشورا، جلوه شهادت طلبی یاران امام حسین(ع) بود. خود آن حضرت
نیز پیشتاز و الگوی این میدان بود. امام به هنگام خروج از مکه با خواندن
خطبه ای از زیبایی مرگ در راه خدا سخن گفت.(57) و از آرزومندان شهادت
خواست که با او همراه شوند. "مَن کانَ فِینا باذلاً مُهجَتَهُ موطناً عَلی
لِقاءِ اللهِ نفسَهُ فَلْیَرحل مَعَنا."(58)
اگر در کلمات یاران
امام حسین(ع) در شب عاشورا و در مسیر کربلا دقت شود، روحیه شهادت طلبی در
گفتار و رفتار آنان به وضوح دیده میشود. در شب عاشورا، آنان عشق خود را
به کشته شدن در راه خدا و حمایت از فرزند پیامبر و مبارزه با ظالمان ابراز
کردند:
"سپاس خدای را که با یاری کردن تو ما را گرامی داشت و با کشته شدن همراه تو ما را شرافت بخشید."(59)
حتی نوجوانی چون قاسم، مرگ در راه خدا را شیرین تر از عسل دانست. (60) در همان شب، حضرت عباس(ع) در جمع بین هاشم سخن گفت و به آنان فرمود:
"یاران
امام غریبه اند و بار سنگین بر دوش ماست. ما باید نخستین پیشتازان شهادت
باشیم تا مردم نگویند بین هاشم اصحاب را جلو انداختند و خودشان پس از کشته
شدن اصحاب به میدان رفتند."
بنی هاشم همه تیغ از نیام کشیدند و به عباس بن علی(ع) گفتند:
"ما بر همان تصمیم و آهنگی هستیم که تو هستی." (61)
امام
نیز یاران خویش را همین گونه می‌‌شناخت. لذا وقتی احساس کرد خواهرش
زینب(س) اندکی ناآرام است و در پایداری یاران تردید دارد، فرمود:
"به
خدا قسم، آنان را آزموده و امتحان کرده‌ایم. اینان شهادت طلبانی هستند که
به مرگ انس گرفته‌اند، همانگونه که کودک به پستان مادر مأنوس است." (62)
این فرهنگ امام و یاران اوست. در یکی از نیایش‌های امام در روز عاشورا میخوانیم:
"خدایا،
دوست دارم هفتاد هزار بار در راه اطاعت و محبت تو کشته شوم و دوباره زنده
گردم، به خصوص اگر در کشته شدن من نصرت دین، زنده شدن فرمان تو و حفظ
ناموس شریعت تو نهفته باشد." (63)
یکی از ویژگیهای یاران امام زمان(عج) نیز شهادت طلبی است. امام صادق(ع) فرمود:
"آنان
از ترس خدا، بیمناکند و آرزوی شهادت دارند. خواسته‌شان کشته شدن در راه
خداست و شعارشان «یالثارات الحسین؛ ای خوانخواهان حسین(ع)» است ... !" (64)
در یکی از نیایش‌های امام در روز عاشورا میخوانیم:
"خدایا،
دوست دارم هفتاد هزار بار در راه اطاعت و محبت تو کشته شوم و دوباره زنده
گردم، به خصوص اگر در کشته شدن من نصرت دین، زنده شدن فرمان تو و حفظ
ناموس شریعت تو نهفته باشد."
8- آزادگی و ستم ستیزی
یکی
از ویژگیهای یارام امام حسین(ع) آزادگی و ستم ستیزی است. آزادگی برتر از
آزادی است و نوعی حریت انسانی و رهایی از قید و بندهای ذلت آور و حقارت
بار است. آزادگی زمینه ستم ستیزی را فراهم می‌‌نماید، زیرا روح آزادگی با
ظلم پذیری همسویی ندارد. یاران امام حسین(ع) نخست درجه آزادگی را در خود
تقویت نموده و از قید و بندهای دنیا، ثروت و مقام رهایی یافتند، از این رو
در برابر ظلم ایستادند و شعار آزادی‌خواهی سر دادند. مسلم بن عقیل
پیشاهنگ آزادی و آزادی خواهی بود. وی در هنگام رویارویی با سپاه ابن زیاد
این رجز را خواند:
"اَقسَمتُ لا اقتل الاحرار وَ اِن رَاَیت الموتَ
شیئاً نَکَرا؛ هرچند که مرگ را چیز ناخوشایندی می‌‌بینم، ولی سوگند
خورده‌ام که جز با آزادگی کشته نشوم."
همین رجز را عبدالله، پسر
مسلم بن عقیل نیز در روز عاشورا هنگام نبرد خواند. (65) دو شهید دیگر از
طایفه غفار، به نامهای عبدالله و عبدالرحمن فرزند عروه در رجزی که در روز
عاشورا خواندند مردم را به دفاع از فرزندان آزادگان و آل پیامبر فرا
خواند. (66)
مصادق بارز دیگری از این حرّیت و آزادگی حُر بن یزید
ریاحی بود. آزادگی او سبب شد که به خاطر دنیا و ریاست، خود را جهنمی
نکند و بهشت را در سایه شهادت و ستم ستیزی خریدار شود. به هنگام شهادت
وی امام حسین(ع) بالای سر او آمده خطاب به او فرمود:
"همانگونه که مادرت نام تو را حُر گذاشته است، آزاده و سعادتمندی در دنیا و آخرت".(67)
اهل
بیت امام حسین(ع) نیز ستم ستیزی و آزادگی خود را به رخ دشمن کشیدند. آنان
با صلابت و شجاعت به بیان افتخارات خاندان پیامبر(ص) و پیشینه جنایات
امویان پرداخته و آزادی و اقتدار و افتخار حسینی را به نمایش گذاشتند.
همچنین هنگامی‌‌که زینب(س) در کاخ یزید خطبه خواند، از وی به عنوان شیطان
یاد کرد، (68) و او را لایق سخن گفتن ندانست و آنگونه با او سخن گفت که
گویی با کودکی خردسال سخن میگوید:
"ای زاده معاویه، اگر چه شداید
و فشارهای روزگار مرا در شرایطی قرار داد که با تو سخن بگویم، اما من تو
را کوچک می‌‌شمرم و بسیار سرزنش می‌‌کنم و فراوان توبیخ. چه شگفت انگیز
است مردان خدا به دست لشکر شیطان کشته شوند! دست‌های شما از خون ما آغشته
و دهانتان از گوشت خاندان پیغمبر مملو است ... آگاه باش که عقل تو بسیار
ضعیف است و دوران زندگیت به زودی سپری می‌‌گردد." (69)
همچنین هنگامی‌‌که ابن زیاد امام سجاد (ع) را به قتل تهدید نمود، امام فرمود:
"ای
پسر مرجانه، آیا مرا از مرگ می‌‌ترسانی؟ مگر نمی‌‌دانی ما به کشته شدن
عادت کرده ایم؟ کرامت و عظمت ما این است که شهادت در راه خدا را
می‌‌پذیریم، و از آن باکی نداریم. (70)
یکی از ویژگیهای یاران امام زمان(عج) نیز شهادت طلبی است. امام صادق(ع) فرمود:
"آنان
از ترس خدا، بیمناکند و آرزوی شهادت دارند. خواسته‌شان کشته شدن در راه
خداست و شعارشان «یالثارات الحسین؛ ای خوانخواهان حسین(ع)» است ... !"
بی
تردید آزادگی و ستم ستیزی یاران و اهل بیت امام حسین(ع) ریشه در آزادگی
امامشان دارد. آن امامی‌‌که مرگ در راه حق را زینت دانست و از میان دو امر
شمشیر یا ذلت، به استقبال مرگ رفت.
"اَلا اِنَّ الدعی بن الدعی قَد رَکَزَنی بَین اثْنَتَین، بَینَ السلة و الذِلة وَ هَیهات مِنَا الذِّلَة". (71)
یکی
از خصوصیات یاران امام زمان(عج) نیز آزادگی و ستم ستیزی است. آنان نیز از
قید و بندهای دنیا، ثروت و مقام رهایی یافته‌اند. همین امر موجب شده است
که با ظالمان و عدالت ستیزان مبارزه نمایند. متاسفانه برخی حکومت عدالت
گستر امام را برنمی‌‌تابند، جامعه آرمانی امام زمان با منافع آنان در تضاد
است. از این رو در برابر حکومت امام صف کشیده و امام چاره‌ای جز جهاد و
مبارزه با آنان نخواهد داشت. بنابراین یاران امام نیز باید ستم ستیز باشند
تا در برابر هرگونه هدایت گریزی و عدالت ستیزی به جهاد بپردازند. (72)
امام علی(ع) در تفسیر آیه یجاهدون فی سبیل الله، (73) فرمود:
"هُم اَصحابُ القائِمِ؛ آنان یاران قائم هستند." (74)
یکی از برنامه‌های امام زمان(عج) عصیان ستیزی و عزتمندی است.
"اَینَ مُبیدُ اَهلِ الفُسوقِ وَ العِصیان وَ الطُغیان"؛ کجاست بنیان کن اصحاب فسق و عصیان و طغیان.
"اَینَ مُعِزُّ الاَولِیاءِ وَ مُذِلّ الاَعداء"؛ کجاست عزت بخش دوستان و خوارکننده دشمنان.(75)
یاران امام نیز باید عصیان ستیز بوده و امام خود را در نهادینه نمودن عزت مندی یاری نمایند.
ویژگیهای
یاران هر دو امام سبب شد تا آنان از سوی امام خویش مورد ستایش قرار گیرند.
امام حسین(ع) از یاران خود به عنوان باوفاترین و بهترین یاران یاد کرد.
(76) امام علی(ع) در وصف یاران حضرت مهدی(عج) فرمود:
"پدر و مادرم فدای گروه اندکی باد که در زمین ناشناخته‌اند". (77)
یکی از برنامه‌های امام زمان(عج) عصیان ستیزی و عزتمندی است.
"اَینَ مُبیدُ اَهلِ الفُسوقِ وَ العِصیان وَ الطُغیان"؛ کجاست بنیان کن اصحاب فسق و عصیان و طغیان
امید آنکه ما نیز از آن قابلیت برخوردار گردیم که مخاطب کلام امام (عج) باشیم.
علی‌رضا انصاری
